Να πάρω μουρουνέλαιο καλύτερα γιατρέ μου; Ας μιλήσουμε λοιπόν για την βιταμίνη D...

Να πάρω μουρουνέλαιο καλύτερα γιατρέ μου;

Ας μιλήσουμε λοιπόν για την βιταμίνη D...

Τα τελευταία χρόνια όλο και πιο πολλοί Έλληνες ανακαλύπτουν πως πάσχουν από ανεπάρκεια της βιταμίνης D(1).

Όσοι βέβαια ασχολούμαστε με τις μεταβολικές παθήσεις των οστών και ιδιαίτερα με την οστεοπόρωση ερχόμαστε εδώ και πολλά χρόνια αντιμέτωποι με το πρόβλημα αυτό αφού επηρεάζει άμεσα τόσο την ευθραυστότητα των οστών αλλά και μπλοκάρει ουσιαστικά οποιαδήποτε αγωγή για την οστεοπόρωση.

Οι αιτίες που προκαλούν αυτή την ανεπάρκεια εξατομικεύονται σε κάθε ασθενή και θα πρέπει να ελέγχονται προ της αγωγής υποκατάστασης όμως στις περισσότερες των περιπτώσεων οφείλονται σε ανεπαρκή πρόσληψη της θαυματουργής αυτής βιταμίνης που ωφελεί πολλαπλά τον οργανισμό.

Αυτή επηρεάζει τουλάχιστον 2.000 γονίδια (περίπου το 10% του συνόλου των γονιδίων). Είναι απαραίτητη για την καλή κατάσταση των οστών, των δοντιών και των μυών. Ενισχύει το ανοσοποιητικό σύστημα και συμβάλλει στην καλή λειτουργία του θυρεοειδούς αδένα. Τυχόν έλλειψή της κατά την περίοδο της εγκυμοσύνης δημιουργεί αυξημένη πιθανότητα να επηρεαστεί η ανάπτυξη του μωρού. 

Όμως δεν είναι εύκολο σε πολλές περιπτώσεις να ληφθεί από τη διατροφή στις συνιστώμενες ποσότητες και ιδιαίτερα από τους χορτοφάγους (η βιταμίνη D υπάρχει κυρίως στα λιπαρά ψάρια και στον κρόκο του αυγού).

Έχουν έτσι προταθεί πρωτόκολλα αντιμετώπισης με συγκεκριμένες υψηλές δόσεις ανάλογα με το βαθμό της ανεπάρκειας, την γενικότερη κατάσταση καθώς και τις σύνοδες νόσους που μπορεί να επηρεάζουν την σχεδιασμένη αγωγή.

Ευτυχώς σήμερα στην ελληνική φαρμακευτική αγορά υπάρχουν αρκετά σκευάσματα που χρησιμοποιούνται με πολύ μεγάλη επιτυχία στην διόρθωση και την διατήρηση φυσιολογικών τιμών τις βιταμίνης στο αίμα.

Έλα όμως που ζούμε σε μια χώρα όπου η διαφήμιση μέσω των ΜΜΕ επηρεάζει αρκετά τους ασθενείς που σε ένα τοπίο προώθησης προϊόντων, επαγγελματικών σχεδιασμένων προσεγγίσεων και αποπροσανατολισμού ξοδεύουν αρκετά χρήματα σε κατασκευασμένους μύθους αλλά κυρίως να μην λαμβάνουν σωστή αγωγή για το πρόβλημά τους.

Έτσι συχνά βλέπουμε στα ιατρεία μας, κατά την διάρκεια της επανεξέτασης μετά από χορήγηση αγωγής υποκατάστασης, ασθενείς που άκουσαν τον γείτονα ή την τηλεόραση και χωρίς να λάβουν την προτεινόμενη αγωγή αγόρασαν σκευάσματα από το φαρμακείο ή ακόμη χειρότερα μέσα από το Ιντερνέτ! και περιμένουν ματαίως να αποκατασταθεί σε φυσιολογικά επίπεδα η τιμή της βιταμίνης D.

Ένα από τα συχνά τέτοιου είδους σκευάσματα είναι αυτά που περιέχουν μουρουνέλαιο που «αποκαθιστά» όπως διαφημίζεται την ανεπάρκεια της βιταμίνης D.

Είναι όμως αληθές αυτό;

Μπορεί ο ασθενής μας με την ανεπάρκεια της βιταμίνης D να λάβει συμπληρώματα αντί της αγωγής που προτείνει ο ιατρός του;

Το μουρουνέλαιο για αιώνες ήταν και εξακολουθεί να είναι το πιο ευρέως καταναλισκόμενο ιχθυέλαιο στον κόσμο. Διαφέρει από τα άλλα ιχθυέλαια διότι παράγεται από το συκώτι της μουρούνας (ή συγγενικών ψαριών της οικογένειας του γάδου) ενώ τα άλλα ιχθυέλαια παράγονται από τη σάρκα των λιπαρών ψαριών (του σολομού, της ρέγκας, της σαρδέλας κλπ) κι έτσι διαχωρίζονται από το μουρουνέλαιο.

Επειδή το μουρουνέλαιο παράγεται από το συκώτι των ψαριών έχει την ιδιαιτερότητα να είναι πολύ πλούσιο στις λιποδιαλυτές βιταμίνες Α και D, καθώς αυτές αποθηκεύονται κυρίως στο συκώτι των ψαριών. Περιέχει επίσης τις λιποδιαλυτές βιταμίνες Ε και Κ2. Λόγω της βιταμίνης D δινόταν επί πολλά χρόνια στα παιδιά, και περισσότερο το χειμώνα, ως πρόληψη κατά της ραχίτιδας, κυρίως στις βόρειες χώρες του πλανήτη.

Σχεδόν όλο το μουρουνέλαιο που υπάρχει στην αγορά, παρασκευάζεται είτε στην Ισλανδία είτε στη Νορβηγία, όπου η παραδοσιακή μέθοδος παρασκευής ήταν η “ψυχρή πίεση” δηλαδή η εξαγωγή του ελαίου από τα συκώτια των ψαριών ασκώντας πίεση χωρίς θέρμανση. Αυτό όμως δεν αφαιρούσε τις τοξίνες των ψαριών (υδράργυρο, άλλα βαριά μέταλλα, διοξίνες και PCBs).

Η μέθοδος που βρέθηκε για να αφαιρούνται οι τοξίνες των ψαριών ήταν να διατηρείται το έλαιο στους 190-250 βαθμούς Κελσίου (μερικές φορές ακόμα και για έξι ώρες). Αυτό όμως καταστρέφει τις φυσικές βιταμίνες Α & D και επιπλέον κάνει ζημιά στα ωμέγα-3 λιπαρά οξέα.

Έτσι οι κατασκευαστές προσθέτουν στη συνέχεια συνθετικές βιταμίνες A και D στο ιχθυέλαιο προκειμένου να ικανοποιηθούν οι τιμές που αναφέρονται στην ετικέτα του συμπληρώματος. Δεν προσθέτουν όλοι οι κατασκευαστές τις ίδιες ποσότητες και αυτός είναι ο λόγος που υπάρχουν σημαντικές διαφορές ανάλογα με το σκεύασμα.

Να σημειωθεί ότι, σήμερα, η παραπάνω μέθοδος παρασκευής δεν είναι η μοναδική. Υπάρχουν κατασκευαστές που χρησιμοποιούν χαμηλές θερμοκρασίες προκειμένου να αφαιρέσουν τις τοξίνες των ψαριών. Αυτός ο τρόπος επιτρέπει στις λιποδιαλυτές βιταμίνες να διαχωρίζονται από το συκώτι του ψαριού και έτσι να διατηρούνται στη φυσική τους μορφή, ως ένα βαθμό τουλάχιστον, στο τελικό σκεύασμα.

Το σύγχρονο μουρουνέλαιο λοιπόν έχει εξ ορισμού χαμηλή ποσότητα συνθετικής βιταμίνη D επειδή η διαδικασία παραγωγής απομακρύνει την φυσική βιταμίνη.

Επίσης περιέχει χαμηλή ποσότητα βιταμίνης D αφού στην Ευρωπαϊκή Ένωση δεν μπορεί να πάρει άδεια για πώληση σκεύασμα το οποίο περιέχει ποσότητα ουσίας που χορηγείται σε θεραπευτική (υψηλή) δόση. Σε αυτή την περίπτωση θα πρέπει να πάρει άδεια από τον Ε.Ο.Φ ώστε να αξιολογηθεί ως φαρμακευτικό σκεύασμα και όχι ως απλό συμπλήρωμα διατροφής.

Το 2008 ξέσπασε στην Αμερική μια διαμάχη για την διατροφική αξία και τα οφέλη του μουρουνέλαιου . Τότε, ο ερευνητής του Harvard δρ John Jacob Cannell και 15 άλλοι ερευνητές έγραψαν άρθρο (3) στο οποίο διατύπωσαν ερωτηματικά για την αποτελεσματικότητα του μουρουνέλαιου ενώ συνέστησαν στους καταναλωτές να μην αγοράζουν σκευάσματα μουρουνέλαιου χαμηλής περιεκτικότητας σε βιταμίνη D.

Τη σύσταση αυτή υποστήριξε και ο γνωστός Αμερικανός διατροφολόγος Joseph Mercola, ο οποίος ασκεί μεγάλη επιρροή στις ΗΠΑ έχοντας ένα εκατομμύριο συνδρομητές στο website του, και έτσι τέθηκε το θέμα της ποιότητας του μουρουνέλαιου που διατίθεται στην αγορά.

Αποτέλεσμα των παραπάνω είναι πως πρόκειται για ένα διατροφικό συμπλήρωμα με πολύτιμες ιδιότητες όμως τα σκευάσματα που κυκλοφορούν και διαφημίζονται στην αγορά περιέχουν συνθετική μορφή βιταμίνης D σε μικρές ποσότητες που δεν μπορούν να αποκαταστήσουν μεγάλες ανεπάρκειες! Ο χρήστης επίσης θα πρέπει να γνωρίζει τον τρόπο παραγωγής και το πόσο φρέσκα είναι τα ψάρια από τα οποία εξάγεται το μουρουνέλαιο.

Θα πρέπει λοιπόν κάθε ασθενής πριν παραδοθεί στις σειρήνες της αγοράς να συμβουλεύεται τον θεράποντα ιατρό του αφού κάθε περίπτωση ανεπάρκειας βιταμίνης D και σχεδιασμού της αποκατάστασης είναι μοναδική!

Πηγές:

1.    Vitamin D deficiency in white, apparently healthy, free-living adults in a temperate region. Singhellakis PN, Malandrinou FCh, Psarrou CJ, Danelli AM, Tsalavoutas SD, Constandellou ES. Hormones (Athens). 2011 Apr-Jun;10(2):131-43.

2.    Linday LA, Shindledecker RD, Tapia-Mendoza J, Do-litsky JN. Effect of daily cod liver oil and a multivitamin-min-eral supplement with selenium on upper respiratory tract pedi-atric visits by young, inner-city, Latino children: randomized pediatric sites. Ann Otol Rhinol Laryngol 2004;113:891-901.

3.    Cod Liver Oil, Vitamin A Toxicity, Frequent Respiratory Infections, and the Vitamin D Deficiency Epidemic. John J. Cannell et al. The Annals of otology, rhinology, and laryngology 117(11):864-70 · December 2008.

4.    Association between pre-diagnostic circulating vitamin D concentration and risk of colorectal cancer in European populations: a nested case-control study.BMJ 2010; 340 doi: http://dx.doi.org/10.1136/bmj.b5500(Published 22 January 2010).

5.    Grotto I, Mimouni M, Gdalevich M, Mimouni D. Vitamin A supplementation and childhood morbidity from diarrhea and respiratory infections: a meta-a meta-analysis. J Pediatr 2003;142:297-304.

6.    Cod Liver Oil, the Ratio of Vitamins A and D, Frequent Respiratory Tract Infections, and Vitamin D Deficiency in Young Children in the United States. Linda A. Linday, MD; John C. Umhau, MD, MPH; Richard D. Shindledecker, MA; Jay N. Dolitsky, MD; Michael F. Holick, PhD, MD.

7.    healthyliving.gr

Παναγιώτης Στασινός

Ορθοπαιδικός Χειρουργός

Μέλος του Ελληνικού Ιδρύματος Οστεοπόρωσης (ΕΛ.Ι.ΟΣ)

Μέλος του Ελληνικής Εταιρείας Μελέτης Μεταβολισμού των Οστών (Ε.Ε.Μ.Μ.Ο)